Petrovaradinska tvrđava  ili "Gibraltar na Dunavu"


Početkom poslednjeg veka stare ere područje Petrovaradina nastanjuju Kelti, da bi ih dva veka kasnije smenili Rimljani, koji podižu svoje utvrđenje Kusum na području između sadašnjeg Petrovaradina i Sremske Kamenice. Tada je na Petrovaradinskoj steni bila osmatračnica za utvrđenu Rimsku granicu Limes, koja je odolevala napadima raznih osvajača. Sve do 5 veka kada su je razorili Huni, ali za kratko se i Hunska država raspala. Padom Zapadnog rimskog carstva, Vizantija (Istočno rimsko carstvo) je na ovim isturenim tačkama počelo da učvrsćivala svoje granice. I obnavlja vojno utvrđenje,

Prekretnicu u istoriji Petrovaradina predstavlja 1235. godina kada je ugraski kralj Bela IV tu naselio monarhe-cistercite iz pokrajine Šampanj u Francuskoj. Tada je izgrađena prva veća vojna tvrđava u okviru župe cistercitskog manastira.   

Vremenom Petrovaradin postaje sve značajnije naselje, pre svega zbog skele preko Dunava i vašara koji su se održavali uz posetu trgovaca iz čitave Ugarske.

Tadašnje vreme obeležava opasnost od Tatarskih provala, medutim prava opasnost će stići od novih osvajača - Turaka Osmanlija. Posle pada Beograda 1521. godine pravac turskog osvajanja išao je prema sevrozapadu, pa je osvajanje srednjevekovnog Petrovaradina bila jedna od epizoda u Osmanlijskom pohodu protiv Ugarske i Beca. Utvrđeni Petrovaradin je zauzet 27. jula 1526. godine i za vreme turske vlasti tvrđava je daleko od svakog neprijatelja sto će potrajati 161 godinu, usled čega Petrovaradinska tvrđava zadržava srednjevekovnu formu uz izvesnu adaptaciju i dogradnju.

Austrijska vojska 1687. godine zauzima ovu tvrđavu i hitno otpočinje pripremu za izgradnju novog odbrambenog objekta, jer je predstojala još duga borba za prevlast u Podunavlju i na Balkanu.
 
Nakon kratke turske ponovne dominacije 1690. godine, konačno posle poraza od Austrijanaca 17. avgusta 1691.godine nastaje duži predah u istoriji Petrovaradina što omogućuje sistematsku izgradnju sadašnje tvrđave. Rušenjem srednjevekovnih i turskih građevina, zvanično 1692. godine postavlja se kamen temeljac poslednjoj današnjoj tvrđavi.

Idejni projekt su po svoj prilici Austrijanci ukrali, a on potiče od Francuskog vojnog arhitekte markiza Sebastijana Vobana (1633-1707), koji je bio jedan od vodećih graditelja modernih tvrđava XVII i XVIII veka i koji projektuje tvrđave velikih površina sa podzemnim galerijama (preteća Mažino linije). Usled naglog razvoja vatrenog oružja u to vreme, počinje da raste i znaćaj utvrđenog podzemlja.
   
Kamen temeljac sadašnjoj Petrovaradinskoj tvrđavi položio je knez Kroj, 18. oktobra 1692. godine , na južnom delu gornje tvrđave, po nalogu Habsburskog cara Leopolda I. Tom prilikom zakopana je i povelja, a tačno mesto i dalje je nepoznato. Tako je izgrađen i prvi bastion Petrovaradina, koji nosi ime Cara Leopolda I i u njega je ugrađeno dosta materijala iz srednjevekovne tvrđave.

Izgradnju su nadzirali princ Savojski, grof Karafa, feldmaršal Kaprara i Prestolonaslednik Josif. Stogodišnja izgradnja Petrovaradinske tvrđave trajala je u doba austrijskih vladara: Leopolda I, Josifa I, Karla VI, Marije Terezije i Josifa II. Stalna posada potiče iz 1702. godine, a sačinjavale su je čete mađarskih husara i odred srpskih "hajduka".
Osam ciglana u Majuru su intenzivno pekle cigle za novu tvrđavu. Opeke su vidno većeg formata od današnjih, a kreč je pečen u velikim krecanama kod Beočina.
 
Osnova kolosalne građevine imala je više naglašenih delova (Gornja tvrđava u centralnom delu, Donja tvrđava na severu - Vaserštat, Dvorožni bastion - Hornverk na jugu, Ostrvska tvrđava - Inzel šanac i Mostobran - Brik šanac na suprotnoj obali Dunava). Na gornjoj tvrđavi najpre je bio oblikovan jugozapadni istureni deo, takozvana Leopoldova tvrđava. Pošto je rat još trajao, Turci su iznenadnim pokretom iz Beograda došli do Petrovaradina i 11. septembra 1694. godine otpočeli dvonedeljnu opsadu, ali tvrđavu nisu uspeli da povrate. Kao uspomenu na tu opsadu uklesana je 1694. godine ploča, na portalu istočne kapije (put prema Topovnjači).
 
Do početka XVIII veka zavšeni su pored Leoplodovog i bastioni: Inoćent, Ludvig, Terazija, sa ostalim pratećim objektima. Ovaj kompleks sadržavao je formirane objekte na Gornjoj i donjoj tvrđavi i na Dvorožnom bastionu Hornverk, koji zahvata istureni prostor prema jugu. Na levoj obali Dunava gradi se Mostobran, a nizvodno i Ostrvsko utvrđenje. Sa izvesnim prekidima izgradnja je privedena kraju 1780. godine. Uz tvrđavu je izgrađeno i urbanizovano Podgrađe.

Tokom gradnje još je jedan događaj iz ratne istorije doveo tvrđavu u opasnost. Bila je to najveća bitka kod Petrovaradina 5. avgusta 1716. godine. 200.000 turskih vojnika predvođena Damad Ali - pašom imala je zadatak da osvoji Petrovaradin i nastavi pohod prema severozapadu. Garnizon na tvrđavi je brojao oko 8.000 ljudi sa 70.000 vojnika u vojnom logoru kod današnjeg Futoga Austrijanci pod komandom Eugena Savojskog.
   
Izgradnjom pontonskog mosta (1697-1698.) tvrđava se povezuje sa utvrđenim Mostobranom na levoj obali Dunava, gde se razvija naselje sa oko 1.000 stanovnika, kojeg nazivaju Petrovaradinski šanac. Posle Karlovačkog mira 1699. godine, broj stanovnika raste i postaje jedno od glavnih pograničnih naselja između Austrije i Turske. Tako je 1. februara 1748. godine poveljom carice Marije Terezije tada naselje od 4.620 stanovnika dobilo status "Slobodnog kraljevskog grada" pod nazivom: Neoplanta, Ujvidek, Neusatz - Novi Sad.

Sredinom XVIII veka započela je i poslednja faza izgradnje objekata u kompleksu tvrđave na desnoj obali Dunava. U okviru Gornje tvrđave zidaju se glavne zgrade: " Duga kasarna ", " Jednostavna kasarna ", " Topovnjača ", arsenal kasnije nazvan Mamula. Izgrađen je i vodovod, a na bastionu "Ludvig" i kula sa velikim satom. Stari mehanizam i danas dobro funkcioniše (sem što u manjoj meri kasni kada je hladno, a žuri po vrućini). Nasuprot ostalim časovnicima velika kazaljka pokazuje sate (radi lakšeg uoćavanja iz daljine), a mala minute koji behu manje važni.

Izmedu 1768. i 1776. godine intenzivno je građeno četvorospratno podzemlje. Dužina ovih komunikacija i podzemnih odaja navodno iznosi samo 16 kilometara. No to možda i nije sve, jer se na terenu stiče utisak o ipak većoj dužini. Ovaj jedinstveni sistem imao je predviđene instalacije minskih polja, kao i prostorije za smeštaj vojnika, oružja i 12.000 puškarnica. Podzemne galerije u vanrednim uslovima mogu dati nužan smeštaj za preko 30.000 ljudi. U okviru podzemlja izgrađena su dva rezervna ratna bunara. veći se nalazio kod "Topovnjače" prečnika 4 i dubokog 60 metara (pogrešno u narodu nazvan "Rimski bunar"), a manji - cara Josifa II nalazi se u dubokom podzemlju Hornverka širok 2, a dubok 39 metara (kasnije u narodu nazvan "Kajzer bunar "). U dostupnim izvorima, nema nikakve potvrde o alternativnoj upotrebi podzemlja, već samo, čisto vojnoj (kontraminske galerije).   

Kao godina završetka Petrovaradinske tvrđave spominje se 1780. godina, mada su neki radovi u podzemlju i nadzemlju potrajali još nekoliko godina. Ipak sve planirano nije završeno, a to se u delu podzemlja najbolje vidi (neozidani hodnici,"zemljani tuneli",kraci "slepi"hodnici i dr.)
 
Izgrađena na 112 hektara ova fortifikacija zauzima drugo mesto u Evropi, veća od Petrovaradinske je samo tvrđava u Verdenu (Francuska) koja je pretrpela velika razaranja, posebno u Prvom svetskom ratu.


Kolosalno utvrđenje sa posadom je za tadašnju ratnu tehniku bilo neosvojivo, pa je po završetku nazvano "Gibraltar na Dunavu". Ovakvom poređenju doprinosi i suženi tok Dunava kod Petrovaradinske stene.
 
Početkom XIX veka Petrovaradin i nadalje ostaje jedna od najbezbednijih tvrđava carevine, sa oko 4.000 vojnika u kasarnama i sa 400 topova, haubica i merzera. Zanimljiv je podatak da su u vreme Napoleonovih osvajanja baš u ovoj tvrđavi neko vreme bile čuvane dragocenosti iz Bečke riznice.

Najtragičniji datum u istoriji Petrovaradinske tvrđave je svakako 12. juni 1849. godine. Tada je mađarska revolucionarna vojska, po naređenju generala Pavla Kiša, bombardovala iz 200 topova Novi Sad u kome su bile carske trupe. Strahovitim bombardovanjem stradalo je dve trećine Novog sada.


Duži period mira se vraća nešto posle propasti snaga Lajoša Košuta, koji odlazi u emigraciju 13. avgusta 1849. godine. Novcem iz bankarskih krugova omogućena je obnova porušenog. Polovinom jula 1852. godine mladi austrijski car Franja Josip, posetio je Petrovaradinsku tvrđavu i Novi Sad. Slika grada Novog Sada, izgrađenog tada ostala je donekle sačuvana do današnjeg dana.
 
Austro - ugarskom nagodbom 1867. godine i slabljenjem turske imperije, vojno - strateški znaćaj tvrđave opada. Tako utvrđeni Petrovaradin sve više biva poznat kao tamnica. Raniji artiljerijski kazamat kod Beogradske kapije pa prema Dunavu (Bastion svetog Ernesta) prerađen je u vojnički kazamat, kasnije su osim vojnika i oficira tu se sve više zatvarana i civilna lica.
 
Polovinom XIX veka planira se bušenje željezničkog tunela kroz Petrovaradinsku stenu za potrebe pruge Subotica - Zemun koja je proradila 1883. godine. Istovremeno je izgrađen i prvi stalni most izmedu Novog Sada i Petrovaradina, koji je pored pruge imao i pešačku stazu, a nosio je ime Franje Josipa i nezvanično samo "Železnički most".
 
Sva dosadašnja velika ratna razaranja su zaobišla Petrovaradinsku tvrđavu tako da se može smatrati da ona spada u red najočuvanijih i najlepših velikih fortifikacijskih objekata u Evropi. Međutim,u periodu mira došlo je do velikih oštećenja zbog pogubne nebrige i vandalizma. Delovi tvrđave postaju deponija i mesto za iživljavanje. Sve do 1951. godine ovo utvrđenje je bilo čisto vojni objekat, od kada najvećim delom prelazi u civilnu upravu. Tada su usledile velike promene.
 
Pored ružnih primera oštećenja iz poslednjih decenija, izvršene su brojne popravke i restauracije, uz to sledila su i oplemenjivanja tvrđave od strane darovitih umetnika i naučnika. I postavljanje ukrasne rasvete kako na steni tako i na samim bedemima trđave.

Okačiću neke stare karte tvrđave, samo da ih nađem.
Tema je za 5. 

jeste tema za 5 ali je tekst cista jedinica...

http://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D1%82%D0%B2%D1%80%D1%92%D0%B0%D0%B2%D0%B0

Odrastao u tim tunelima :)

ti cope?!

ja sam malo isao njima, malo ih proucavao na terenu a malo vise kroz literaturu... pa samo da ti kazem da zaporavis sve sto je nas dvostruki akademik izlupetao... 

Sve mi je jasno.
Evo sta su stranci napravili o tvrđavi
Izvor Radio 021
Američki producenti tvrde da su našli duhove na Tvrđavi


syfy_tvrdjava Međunarodni istraživački tim "Lovaca na duhove", u najnovijoj epizodi koja je premijerno emitovana 2. februara na američkom naučnofantastičnom TV kanalu SyFy TV, posetio je nedavno Petrovaradinsku tvrđavu u potrazi za dokazima paranormalnih i spititualnih pojava koje su vekovima budila veliku pažnju lokalnih žitelja. Istraživali su doneli sofisticiranu i hipersenzitivnu opremu koja je, kaku kažu, identifikovala postojanje nekih paranormalnih aktivnosti u dugim hodnicima i tunelima ispod Tvrđave.

Dvadesetočlana ekipa holivudske produkcijske kuće "Pilgrim Films & Television" u saradnji sa lokalnim partnerom "Media Art Service International" i Istraživačko-razvojnim centrom "Veljko Milković" iz Novog Sada, početkom novembra 2010. godine sedam dana je snimala kadrove za prvi holivudski dokumentarni film o Petrovaradinskoj tvrđavi i njenim misterijama.

U četrdesetominutnoj emisiji koja je snimljena, tvrdi se kako ljudi senke žive u podzemnim vojnim galerijama ispod tvrđave, kao i da se na pojedinim mestima čuju neobjašnjivi glasovi ljudi koji su tu nekada ubijani. Oni su analizirali kosti koje su našli u tunelima. Duhovi su se odaziovali na komande na engleskom jeziku i snimljeni su laserskim kamerama, a čak su i dodiricvali istraživače. Ovde možete pogledati celu

Citat: Micowiny poslato 21 Februar 2011, 09:43:38
jeste tema za 5 ali je tekst cista jedinica...

samo mi objasni zašto, da nemaš možda neku drugu skrivenu (tačniju) istorijsku dokumentaciju o ovoj trđavi.
te bi te zamolio da je postaviš, (ili pošalj na pp) ispravuku sam rad prihvatiti, glupo je da ostanem neupoznat.

jedan sam od urednika...
www.petrovaradinskatvrdjava.rs

pisao sam na wikipediji... ali i za casopis FORT
http://www.fsgfort.com/DB/F034/09/Text.htm
koji izdaje FSG organizacija koja okuplja najeminentnije strucnjake, istoricare i zaludjenike u fortifikacije na svetu... ;)



ukratko objasnjenje: imao sam priliku da upoznam lokalnog kvaziistoricara koji pise tekstove pune pausalnih ocena...
ja samo imam dugi pristup istoj temi koji je zasnovan na procuavanju relevantnih istorijskih izvora...

a evo nesto i o podzemlju...
http://sr.wikipedia.org/sr/Контрамински_систем_Петроварадинске_тврђаве

ok ! 
to što su korišćeni tekstovi drugih iztraživača i njihova pisanja o tvrđavi i nije baš za keca. ali de dobro. istorijski podaci se kod većine vas poklapa i nema neka veća odstupanaj. zar ne. nego kada se može očekivati novo organizovano turističko razgledanje tvrđave.  treba popraviti ovog keca iz istorije .

ja idem bas sada na tvrdjavu da napravim par snimaka... :)
bice jednom najavljeno...

ajde kada se vratiš postavi neku sliku. sigurno ima zanimljivih slika. (unutrašnjosti)

Fotografije iz avgusta 2013. godine...

Mračna tajna Petrovaradinske tvrđave: Radnici umirali bez hrane i lekova, a u zidine tvrđave UGRAĐIVANE MAČKE?!

Kada je izgrađena bila je najznačajnije i najveće utvrđenje u Habzburškoj monarhiji o čemu govori podatak da su Turci dva puta pokušali da je osvoje, ali nisu uspeli. Prva odbrana od nevernika, biser barokne arhitekture, ali i riznica Habzburgovaca, te kazamat za političke neposlušnike... Sve je to bila Petrovaradinska tvrđava u svojoj trovekovnoj istoriji.Malo je poznato i to da je veoma krvavo bilo graditi Tvrđavu, pa je u sezoni kada je bila intenzivna gradnja umiralo i po 100 ljudi.

- Bilo je onih koji su radili za novac, ali su Tvrđavu gradili i zarobljenici. Umirali su jer su radili u teškim uslovima, bez hrane i lekova. Čak je u Novom Sadu postojala kletva "dabogda ti duša gradila Varadin", upravo zbog uslova u kojima su radnici gradili Tvrđavu - kaže direktor Zavoda za zaštitu spomenika kulture Siniša Jokić.
Miroslav Farkaš, izvršni direktor Centra za revitalizaciju kulturno-istorijskog nasleđa Cerkin kaže da postoji i legenda da su u zidine Tvrđave ugrađivane mačke, kako bi ona bila neuništiva i kako bi imala devet života.
Verovalo se da mačka ima devet života. To je koštalo mnoge mačke života, jer su graditelji, svih vremena i delova sveta, u nameri da osiguraju dugovečnost svojim građevinama, u temelje ugrađivali žive mačke kako bi osigurali dugovečnost svojim delima.

Da li je baš taj, ni malo humani čin graditelja, uspeo da obezbedi trajnost tvrđavi, ili nešto drugo, ali jedno je sigurno-tvrđava traje i dobro se drži. Današnje mačke kao da to znaju, pa na velikom stepeništu, koje vodi ka Kuli sa satom, svakodnevno, u većem broju, tu sačekuju posetioce i sa njima se slikaju i kao da šalju poruku da one čuvaju tvrđavu.Kada je izgrađena bila je najznačajnije i najveće utvrđenje u Habzburškoj monarhiji o čemu govori podatak da su Turci dva puta pokušali da je osvoje, ali nisu uspeli. Nakon toga, u 19. veku, postala je vojno administrativni centar.

Poslednjih nekoliko decenija prožima se priča o postojanju tunela ispod Dunava između Petrovaradinske tvrđave i Novog Sada. Arhitekta Vojislav Dević kaže da je po predanjima tunel povezivao dve crkve - Svetog Juraja u Petrovaradinu i Svetog Jana Nepomuka u Novom Sadu koja se nalazila na nekadašnjem mostobranu.
Poslednja legenda kaže da je 1913. godine bračni par lekara prošao kroz tunel ispod reke.
Bilo je predloga dvadesetih godina prošlog veka da se Petrovaradinska tvrđava sruši. U tom periodu je ona još uvek bila vojni objekat, a ne spomenik kulture i za vojsku je njeno održavanje bilo preskupo.
Međutim, to je sprečio general Dragoš Đelošević, načelnik građevinske uprave vojske Kraljevine Jugoslavije, što ga je koštalo vojničke karijere.